[gznacion] A política da lingua

O presidente do PPdeG, Alberto Núñez Feijoo, vén de recuar "in extremis" na súa estratexia de sumarse ao discurso anti linguas cooficiais de Mariano Rajoy. Tras apoiar durante uns días as proclamas apocalípticas do PP de Madrid sobre colosais perigos que supostamente ameazan a sobrevivencia do castelán nas comunidades históricas, volveu ao rego da filosofía de toda a vida do PPdeG sobre a lingua: Feijoo acusa agora ao bipartito de estar a rachar "consenso" co último decreto sobre o galego no ensino.

A procura do "consenso" foi, en efecto, un dos piares que sustentaron a política lingüística dos populares durante os seus 16 anos de goberno. Segundo teñen apuntado varios expertos, a prioridade era evitar o "conflito", é dicir, artellar un acordo de mínimos para "promocionar" o galego sen alterar, en ningún momento, a posición social do castelán. Baixo esta perspectiva, a mellora das actitudes cara ao galego e da competencia nesta lingua foron os principais eixos de actuación do PPdeG, que renunciou a adoptar iniciativas máis decididas que permitisen impulsar a recuperacíón dos usos do galego nos espazos nos que este idioma fora substituído polo castelán.

Campañas publicitarias e cursos de galego. Pouco máis fixo o PPdeG. O cumprimento da lexislación desenvolvida para "promocionar" o galego quedaba suxeito á discrecionalidade das persoas ás que ía dirixida, mesmo no caso dos funcionarios da Administración. Porque, alegaban os populares, "os idiomas non se poden impor". Entón, o que queda, é fomentar o "amor polo galego" e ensinarlles aos cidadáns a lelo e escribilo "correctamente", -a falalo non tanto-.

Os resultados desta política lingüística son ben coñecidos, e deles deixaron constancia os estudos científicos: basicamente, fracaso á hora de conter a perda de falantes inicias e habituais e o proceso de substitución do galego polo castelán, e pervivencia da diglosia. Xunto á quebra da transmisión no seo da familia, coa progresiva desgaleguización das xeracións máis novas. A recuperación, insuficiente, do galego nos ámbitos de prestixio dos que se vira afastado durante o franquismo era máis consecuencia do esforzo dos colectivos normalizadores de base -por exemplo, no eido do ensino- que do da propia Administración.

A tese do "bilingüismo harmónico" foi a ideoloxía que sustentou a política lingüística do PP. Unha filosofía que presenta a vantaxe do seu atractivo para quen descoñeza, ou non queira ver, a situación sociolingüística galega porque, ¿quen vai amosarse en contra de que dúas linguas convivan en harmonía nunha sociedade "naturalmente" bilingüe, e ao abeiro do tan democrático principio da "liberdade de elección"? Está claro que, para quen peche os ollos á presión que o castelán exerce sobre o galego, o "bilingüismo harmónico" pode parecer ata unha boa idea.

Pero como a realidade non é a harmonía, senón o conflito -que os populares tenden e negar con argumentos de elevado nivel como que máis do noventa por cento dos galegos di entender o galego (só faltaría), ou que agora se pode ir a unha tenda, ao banco ou ao médico falando galego sen que te miren mal (circunstancia non sempre certa) - habería que buscar unha alternativa.

Non estou nada convencida de que o Plan Xeral de Normalización Lingüística -nin o tan atacado novo decreto do galego no ensino- supoñan un cambio de rumbo substancial con respecto á política lingüística do PP (se fose así, este partido non tería apoiado o primeiro). Nin de que a filosofía da Secretaría Xeral de Política Lingüística se afaste moito da das Direccións Xerais de Política Lingüística do PP.

Creo que o monolingüismo social en galego podería ser o obxectivo ideal a acadar -entendido non como a eliminación do castelán de Galicia, como o PP parece interpretar ás veces, senón como un uso normalizado do galego en todos os espazos sociais, sen que iso impida o uso do castelán, como do inglés, como linguas complementarias de relación, de coñecemento...-

Pero non o vexo moi factible a curto nin a medio prazo. Primeiro, porque creo que a mentalidade "tan gallego como el gallego" está moito máis estendida do que parece. Tendemos a dar respostas politicamente correctas nas enquisas en favor da "promoción" do galego, e a avogar de boca para fóra polo multilingüismo. Pero os estudos realizados con técnicas cualitativas -grupos de discusión, entrevistas en profundidade- detectan a pervivencia dos estereotipos que asocian o galego coa menor probabilidade de ascenso social e con "ser nacionalista", e a baixa percepción da utilidade de falar galego, sobre todo nos mozos e mozas. E, na práctica, esforzámonos pouco por contribuír á vitalidade do galego.

Por outra banda, están os procesos e tendencias sociais que favorecen o castelán, e contra os que non é nada doado loitar, mesmo querendo: o abandono do rural, por exemplo. Nestas circunstancias, creo que é necesario, polo menos, deseñar unha política lingüística máis decidida que a que tivemos ata o de agora. Facendo, en primeiro lugar, cumprir as leis que xa temos. As vulneracións dos dereitos lingüísticos dos administrados por parte de funcionarios, por exemplo, deberían ser sancionadas dalgún xeito.

Os incentivos positivos están ben. Pero non abondan. No mundo da economía, por exemplo, sería máis eficaz ligar o uso do galego á concesión das principais subvencións, e aos convenios e concesións, que facer campañas publicitarias e labor de formación e asesoramento, que tampouco sobran. Retirando as axudas ás empresas que incumpran o acordado -medios de comunicación por exemplo-. Sen esquecer que, se cadra, a prioridade debería ser crear espazos que permitan desenvolver a vida cotiá en galego. E, para iso, prestar especial atención ao mundo do lecer e tempo libre, servizos sociais, traballo... O ensino é importante, pero non o é todo.

Fonte: gznacion.